Agile sistem, layihələrin daha sürətli, çevik və səmərəli idarə olunmasını təmin edən bir yanaşmadır. O, yazılım inkişaf proseslərindən yaranmış olsa da, bu gün müxtəlif sektorlarda layihə idarəetməsi və komanda işində tez-tez istifadə olunur.
Agile nə deməkdir?
“Agile” sözü ingiliscədən tərcümədə çevik deməkdir.Bu metodologiya layihələri daha kiçik və idarə oluna bilən hissələrə bölərək, komandaların dəyişən ehtiyaclara tez uyğunlaşmasını hədəfləyir. O, müştəri yönümlü işə, davamlı təkmilləşdirməyə və əməkdaşlığa əsaslanan bir proses təklif edir. Hər “sprintdən” sonra (dinamik fazalar) komandalar strategiyalarını tənzimləmək üçün geriyə dönüb nəyin təkmilləşdirilə biləcəyinə baxırlar.
Agile sisteminin 4 əsas dəyəri:
-Fərdi qarşılıqlı əlaqələr proseslər və alətlərdən daha vacibdir.
-İşləyən proqram təminatı hərtərəfli sənədləşdirmədən daha vacibdir.
-Müştəri əməkdaşlığı müqavilə danışıqlarından daha vacibdir.
-Dəyişikliyə cavab vermək bir planı izləməkdən daha vacibdir.
Agile metodunun üstünlükləri:
- Dəyişən müştəri ehtiyaclarına sürətli uyğunlaşma təmin edir.
- Layihələrin daha sürətli və səmərəli tamamlanmasını dəstəkləyir.
- Komanda daxili ünsiyyəti və əməkdaşlığı gücləndirir.
- Səhvlərin erkən aşkarlanmasına və düzəldilməsinə imkan verir.
- Müştəri məmnuniyyətini artırır.
- Davamlı geribildirim almağı və layihəni təkmilləşdirməyi mümkün edir.
- Risk idarəetməsini asanlaşdırır və layihələrin uğursuzluq ehtimalını azaldır.
- Daha kiçik, idarə oluna bilən iş vahidləri ilə mürəkkəbliyi azaldır.
- İş prosesində çeviklik təklif edir.
- Komandaların daha motivasiyalı və məhsuldar olmasını təmin edir.
- Şəffaflığı artırır.
- Məhsul keyfiyyətini artırır, çünki testlər inkişaf boyu aparılır.
Agile metodunun çatışmazlıqları:
- Tətbiq prosesində təcrübəli komanda üzvlərinə ehtiyac duyur.
- Komanda daxili ünsiyyət əskikliyi layihənin uğurunu mənfi təsir edə bilər.
- Tez-tez geribildirim və tənzimləmələr layihə müddətini uzada bilər.
- Layihə hədəflərinin qeyri-müəyyən olduğu hallarda effektiv olmaya bilər.
- Kiçik komandalarda tətbiqi çətin ola bilər.
- Sənədləşdirmənin adətən az olması gələcəkdə problemlər yarada bilər.
- Davamlı müştəri iştirakı tələb olunduğundan müştəri ilə uyğunluq problemləri yaşana bilər.
- Böyük miqyaslı layihələrdə izləməni çətinləşdirə bilər.
- “Scope creep” (işin genişlənməsi) riski var.
- Dəyişikliyə müqavimət və rəhbərliyin dəstəyinin olmaması problemlər yaradır.
- Stressli zaman təzyiqləri ola bilər.
- Layihənin hədəfindən sapması ehtimalı var.
Agile yazılım inkişaf dövrü 6 addımdan ibarət olan bir döngə kimi təsvir edilə bilər:
- Konsept:
Hər potensial layihədə iş imkanlarını müəyyənləşdirmək və layihəni tamamlamaq üçün tələb olunan vaxtı və işi təxmin etmək.
- Başlanğıc:Agile Metodunun Növləri:
Komanda üzvləri müəyyən edilir, maliyyə təmin edilir və ilkin tələblər müştəri ilə müzakirə olunur. Vəzifələri və “sprintlər” (müəyyən işlərin tamamlanması üçün müəyyən edilmiş dövrlər) üçün tamamlanma tarixlərini müəyyən edən bir zaman qrafiki hazırlanır.
- Təkrarlama və İnşa:
Komandalar tələblərə və davamlı geribildirimə əsaslanaraq işləyən proqram təminatı yaratmağa başlayır. Hər iterasiya (adətən 2-4 həftə) sonunda işləyən bir məhsulun buraxılması hədəflənir.
- Buraxılış:
Son QA testləri, qalan qüsurların aradan qaldırılması, sistem və istifadəçi sənədləşdirməsinin tamamlanması və yekun iterasiyanın istehsala buraxılması.
- İstehsal:
Proqram təminatını davamlı dəstəkləmək və istifadəçilərə necə istifadə edəcəklərini öyrətmək üçün davam edən dəstək.
- Təqaüd:
Məhsulun ömrünün sonu fəaliyyətləri, məsələn, müştərilərə xəbərdarlıq və sistemin istehsaldan çıxarılması. Bütün bu dövr boyunca, geri qeydlər siyahısına yeni xüsusiyyətlər əlavə edilə bilər, lakin bütün proses geri qeydlər siyahısındakı hər bir maddə təmin olunana qədər hər addımın təkrarlanmasından ibarət olmalıdır.
Agile Metodunun Növləri:
Agile çərçivəsi bir neçə fərqli variant üçün çətir funksiyasını daşıyır. Ən çox istifadə olunan Agile metodologiyalarından bəziləri bunlardır:
Scrum
Layihələri idarə etmək və komandaların effektiv əməkdaşlığını təmin etmək üçün istifadə olunan bir çərçivədir. Layihələrin kiçik, idarə oluna bilən hissələrə bölünərək qısa zaman dilimlərində (“sprint” adlanır) tamamlanmasını hədəfləyir. Scrum komandası “Product Owner”, “Scrum Master” və “Geliştirme Ekibi”ndən ibarətdir.
Kanban
Agile üçün vizual bir yanaşmadır. Komandalar işlərin inkişaf prosesindəki yerini təmsil etmək üçün onlayn Kanban lövhə alətlərindən istifadə edirlər.
Extreme Programming (XP)
Adətən proqram təminatı inkişafında istifadə olunur. Komandanızın daha səmərəli işləməsini təmin edən dəyərləri müəyyənləşdirən bir Agile çərçivəsidir.
Adaptive Project Framework (APF)
Layihə zamanı qeyri-müəyyən amillərin hər an ortaya çıxa biləcəyi fikrindən yaranmışdır. Bu texnika əsasən ənənəvi layihə idarəetmə texnikalarının tətbiq olunmadığı İT layihələri üçün istifadə olunur.
Extreme Project Management (XPM)
Bu layihə idarəetmə növü tez-tez çox mürəkkəb, yüksək qeyri-müəyyənlik səviyyəsi olan layihələr üçün istifadə olunur.
Adaptive Software Development (ASD)
Komandaların dəyişən tələblərə tez uyğunlaşmasına imkan verən bir Agile metodologiyasıdır. Bu prosesin əsas diqqəti davamlı uyğunlaşmadır.
Dynamic Systems Development Method (DSDM)
Proqram təminatının sürətli hazırlanması üçün standartlaşdırılmış çərçivədir. Əsas məqsəd vaxtında və keyfiyyətli məhsul çatdırmaqdır.
Feature Driven Development (FDD)
Fərqli Agile ən yaxşı təcrübələrini birləşdirir. Hələ də təkrarlanan bir layihə idarəetmə metodu olsa da, bu model komandanın inkişaf etdirdiyi proqram təminatının dəqiq xüsusiyyətlərinə daha çox diqqət yetirir.
Crystal
Ən yüngül və uyğunlaşa bilən metodologiyadır. O, Agile layihəsində işləyərkən baş verən insanlara və qarşılıqlı əlaqələrə, həmçinin inkişaf edən sistemin iş kritikliyinə və prioritetinə diqqət yetirir.
Lean Software Development
Dəyər axını xəritəçəkməsindən istifadə edərək komandanın müştəriyə dəyər çatdırmasını təmin etməyə yönəlmiş başqa bir iterativ metoddur.
Agile Coach nədir?
Agile metodologiyasını tətbiq edən komandaların uğurlu olması üçün təkcə nəzəri bilik kifayət etmir. Burada Agile Coach rolu ön plana çıxır.
Agile Coach, komandaları və təşkilatları çevik yanaşmaya uyğun işləməyə öyrədən, onları motivasiya edən və prosesləri optimallaşdıran mütəxəssisdir. Onun əsas vəzifələri:
- Agile prinsiplərini izah etmək və tətbiq prosesində bələdçilik etmək
- Komanda daxilində əməkdaşlıq və ünsiyyəti gücləndirmək
- Maneələri aradan qaldırmaq
- Dəyişikliyə uyğunlaşma mədəniyyətini formalaşdırmaq
Agile Coach, sadəcə layihə idarəetmə bacarığı ilə deyil, həm də mentor, təlimçi və motivator rolu ilə komandanın çevik düşüncə tərzini inkişaf etdirir.
Agile, sürət və çevikliyi ön planda tutan bir yanaşma olsa da, onun təşkilat mədəniyyətinə tam şəkildə oturması üçün təcrübəli rəhbərlik və davamlı inkişaf mədəniyyəti vacibdir. Agile Coach isə bu prosesin təkanverici gücüdür.